خلاصه کتاب فروید، یونگ و دین

این کتاب به دوبخش مجزا و مستقل تقسیم شده است. در بخش اول، مولف نظریه فروید را مبنی بر روان آزرده وار بودن دین و نقش سرکوبگری جنسی در آن مورد بررسی قرار می دهد. با مروری کوتاه بر زندگی فروید و بررسی کتاب های توتم و  تابو ، آینده یک پندار و نیز چند مطالعه موردی در مورد بیماران فروید مثل مرد موشی و قاضی شربر است . در بخش دوم به یونگ اختصاص دارد که شامل مخالفت های وی با فروید و طرح دیدگاهی به ظاهر مثبت تر نسبت به دین است. از نظر یونگ دین روان آزردگی نیست بلکه فقدان آن باعث روان آزردگی می باشد و عقایدی همچون ساختار روان، ناهشیاری جمعی، کهن الگوها، و فردیت یافتگی، هردو بخش با ارزیابی انتقادی جالب توجه توسط پالمر از این دو نظریه به پایان می رسد.

فروید و دین

وی از طریق روان تحلیل گری، سرمنشا دین را به عقده ادیپ یعنی هسته تمام روان آزردگی ها ربط می دهد. آنچه فروید به ما ارائه می دهد یک تاریخیچه تحولی از دیدگاه بشر نسبت به جهان است و او را به سر مرحله تقسیم کرده است. جاندارپنداری، دینی، عملی است. و عقیده فروید در مورد تمدن بسیار قابل توجه هست چرا که تمدن اعمال محدودیت های بر زندگی شهوانی، انسان، باعث سرکوب گری، ناکامی، آزردگی و روان آزردگی افراد می شود. و دین از کارکردهای عمده برا حفاظت از تمدن ها در برابر خصومت انسان ها میداند. فروید احساس گناه را یک توارث تاریخی می داند. پدیده ای بنیادین زندگی هیجانی انسان که در نژاد انسان به عنوان یک میراث روانی از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود. فروید می گوید انسان وقتی پایبند به دین است، کودک است و خدای تعالی را خلق می کند که ویژگی های پدر دارد و رشد افراد زمانی ممکن است که بی نیاز از پدر و پا بزرگسالی و کنار گذاشتن دین بی انجامد. و دین زایده عطش به اطاعت است. وحتی می گوید موسی یهودی نبوده و مصری است. البته بیشتر صحبت های او در مورد تاریخ انسان، موارد دینی خصوصا مواردی که در کتاب توتم و تابو می آورد پایه علمی و تاریخ ندارد.

 

بنابراین در تحول بیماری وران آزرده وار سه عامل اساسی وجود دارد :

نخست، تجربه آسیب زا اولیه که همواره در اوایل دوران کودکی رخ می دهد و از ماهیتی جنسی و پرخاشگرانه بخوردار است . دوم، دوره نهفتگی است که در آن فرد به نوعی فراموشی خردسالانه دچار می شود، تجربه آسیب زا را سرکوب می کند و از ورود آن به هوشیاری امتناع می ورزد و بدون آثار نامطلوب بارزی از آن، به کنش می پردازد. و در گام سوم، بیماری روان آزرده وار ظهور می کند که آن را عبارتی به یادماندنی (( بازگشت عناصر سرکوب شده)) می خواند. فروید با تمام اینکه دین را مربوط به ناهشیار و روان آزردگی می داند ولی بودن آن را به خاطر حفظ اخلاقیات و تناسب در اجتماع مفید می داند. 

یونگ و دین

در صحبت های یونگ دو نکته مهم وجود دارد: نخست موضوع روش شناسی است. او صحبت های فروید را در مورد دین را مربوط به روانشناسی خود او می داند. چرا که یونگ اعتقاد دارد هر نظریه روانشناختی از جمله نظریه خودش نمایانگر خصوصیت گوینده است و می گوید مشکل فروید آن است که نظریه شخصی خود را به نظریه کلی بسط داده بود. دوم اینکه، به ادعای یونگ مربوط می شود مبنی بر آنکه طرد دین از سوی فروید، پیامد نظریه جنسی اوست. فروید می گوید ناهشیار از هشیاری سر بر می آورد ولی یونگ اعتقاد دارد هشیاری، خارج از ناهشیاری به وجود می آید و معنی این است که ذهن ناهشیار، پیش از ذهن هشیار وجود دارد.

تعریف یونگ از روان به سه سطح تقسیم بندی می شود: 1- هشیاری 2- ناهشیاری شخصی 3- ناهشیاری جمعی است . ناهشیاری جمعی، همان تصاویر ذهنی کهنی هستند که در میان تمام انسان ها مشترکند. یونگ در توضیع انرژی در سرتاسر روان، دو اصل دیگر را ذکر میکند: اصل تعادل، وقتی برای ایجاد وضعیت خاصی، کمیت معینی از انرژی مصرف می شود، کمیت برابری از آن یا شکل دیگری انرژی، در جای دیگر ظاهر می شود. و اصل آنتروپی، وقتی دو جسم که دمای متفاوتی داشته باشند، به هم برخورد می کنند. معمولا انرژی از جسم گرمتر به طرف جسم سردتر جریان می یابد، یعنی فرآیندی که براساس آن جسم سردتر، گرم و جسم گرمتر، سرد می شود.یونگ حرکت رو به جلو را که نیازهای هشیار را برآورده می سازد، پیشرفت و حرکت رو به عقب را که نیازهای ناهشیار را ارضا می کند، بازگشت می نامد. پس ما باید روان آزردگی را آشفتگی در توزیع انرژی لیبیدو، ناتوانی در دستیابی به توازن قوا، ناتوانی در کنش متقابل درخواست های روبه پیشرفت هشیاری و نیازهای روبه بازگشت ناهشیاری روبه بازگشت ناهشیاری، در نظر بگریم. یونگ به شکلی نظام یافته، پنج کهن الگو را شرح میدهد : 1- پرسونا (نقاب) 2- سایه 3- آنیما 4- آنیموس و 5-خود. مشهور ترین تعریف یونگ از دین : دین گرایشی خاصی از ذهن انسان است. یونگ خیر و شر را در قلب یک خدا می داند.

کتاب فروید، یونگ و دیناثر مایکل پالمر، غلامرضا محمودی، محمد دهگانپور بوده و چاپ 1 آن در سال 1385 توسط انتشارات رشد منتشر شده است.